နာဲပါန်လှ

အ္စာဝင်အ္စာ / လိက်တၟံ

မုက်လိက်ဝၚ်သၞံၚ်လိက်ပတ်မန်(ဝါ)နာဲပါန်လှ(၂၀-၃-၂၃)(၁၈-၆-၂၀၁၀)

  နာဲပါန်လှဝွံ သက္ကရာဇ်ဍုၚ် (၁၂၈၄)ဂိတုစဲ(၄)မံက် ခရေတ်(၂၀-၃-၁၉၂၃)ဂှ် က္တဵုဒှ်မၞိဟ် နူမအံက်မၞိဟ်ဇမၞော်ကွာန် နာဲကျအ်၊ မိချဵု ပ္ဍဲကွာန်ကအ်ဗိန်အပ္ဍဲဒေသၜဳဂြာၚ် ပွိုၚ်ဍုၚ်ကံကြိုက်တုဲ ပၞောဝ်ကဵုကောဒေံ(၇)ဂှ်ဝွံ ဒှ်ကောန်မရနုက် စတုတ္ထရ။ အဃောမဍောတ်အဝယ်တေံ ကတ်လ္ၚတ်ဗ္တောန်ကေတ်လိက်ပတ်မန် ဗၟာ အေၚ်္ဂလိက် ဇရေၚ် ကျာ်ဇၞော်အ္စာ ဝိသုဒ္ဓ ဒၞာဲဘာကွာန်ကံဗိန်ဂှ်ရ။ ယၟုဗီုမန်ဂှ် (အဍောတ် )ကော်ခဴစရောၚ်။ အံၚ်အာတန်စတုတ္ထ အပ္ဍဲဘာတန်လဒေါဝ် အလဵုအသဳ ဒၞာဲကွာန်တိုပ်အသုက်ဂှ်တုဲ ဆက်လ္ၚတ်ဗ္တောန်အာ ပရေၚ်ပညာ အပ္ဍဲဍုၚ်မတ်မလီို ကော်ခဴစ(အေ-ပဳ-အေမ်) ရောၚ်။ သၞာံ(၁၉၃၉-၄၀)တေံ အံၚ်အာ တန်သတ္တမတုဲ စလုပ်ကၠောန်ကမၠောန်အပ္ဍဲဍုၚ်လဂုၚ် ဒၞာဲရုၚ်စရၚ်ပရေၚ်သ္ၚိဌာန်တံဂှ်ရ ။ ခြာဟွံလအ်ဂှ် မိမၜါတၠ ကလေၚ်ကော်တုဲ ဆက်လ္ၚတ်ဗ္တောန်အာ ပရေၚ်ပညာ တန်အဌမ အပ္ဍဲဘာဍုၚ်မတ်မလီုဂှ် ပၠန်ရောၚ်။

  ပေဲါပၞာန်အပ္ဍဲဍုၚ် က္တဵုဒှ်တုဲ မဒးကလေၚ်စိုပ်အာ ကွာန်ကံဗိန်ပၠန်။အဃောမကတ်လ္ၚတ်မံၚ် ဘာသာအေၚ်္ဂလိက် ဇရေၚ်ဒံက်တာတာန်မျေတ်ဂှ်ဝွံ သွက်ကောန်ၚာ်ဂမၠိုၚ်တံဂှ် ဒက်ပ္တန်ကၠုၚ်ကဵု ဘာကောန်ဂကူမန် အပ္ဍဲကွာန်ဒှ်မၞိဟ်ဂှ်ရောၚ်။လိၚ်ကေတ်အ္စာဘာမန်မွဲတၠကေုာံအ္စာဘာသာဗၟာ ၜါတၠတံဂှ်တုဲ အလဵုဇကုညးလေဝ် လုပ်ဘိုၚ်ဗ္တောန်ထ္ၜးကဵုဘာသာ အေၚ်္ဂလိက်ကီုရောၚ်။

  သၞာံ(၁၉၄၆)ဂှ် စိုပ်အာဍုၚ်လဂုၚ်တေံတုဲ ဆက်လ္ၚတ်ဗ္တောန်ကေတ်ကဆံၚ်ဘာတန်သၠုၚ်ဗၞတ်ပွိုၚ်(၃) ဂိတုကီုရ။ဥုၜလောန်ဂှ်ဒှ်အ္စာဘာဗ္တောန်ထ္ၜးကဵုညးဘာသာအေၚ်္ဂလိက်မွဲရောၚ်။အပ္ဍဲသၞာံဝွံဟေၚ် လုပ်ကၠောန် ကမၠောန်အပ္ဍဲရုၚ်(ဓာတုဗေဒ)တုဲဒှ်ဒုတခဳ(မၞိဟ်ရပ်စရၚ်)လ္ပာ်ဌာန အထံက်ရုၚ်ပါ်ဓါတ်မွဲရောၚ်။ လ္ၚတ်ဗ္တောန်ကေတ် ပညာလိက်တၟံ ဇရေၚ်အ္စာ ပါမောက္ခလုစ်တုဲ သီုကဵုယိုက်ဂၠေၚ်ကၠုၚ်တာလျိုၚ်ပရေၚ်ဂကူ နဒဒှ်ညးအုပ်ကာ အပ္ဍဲဂကောံဗော်သွးရာမည ဥက္ကဌဝွံ နာဲချေတ်တံၚ် (ဓာတုဗေဒမၚ်းကြီး)မဒှ်ရောၚ်။အတုဲပၠန်သီုကဵု ပါလုပ်ကၠုၚ်အပ္ဍဲကမ္မတဳ မဒက်ပ္တန်လဝ် ဘာကောန်ဂကူမန် အပ္ဍဲဍုၚ်မတ်မလီုကေုာံ ဇြပ်သ္ဘၚ်ဓရ်မန် ပ္ဍဲဍုၚ်လဂုၚ်လၟုဟ်ဂှ်ရောၚ်။

    သၞာံ(၁၉၅၃) ဂိတုဨပြဳဂှ်စိုပ်အာဍုၚ်ၜၚ်ကံက်တေံ အလန်ပထမဗၞတ်ပွိုၚ်(၁၀)တ္ၚဲတုဲစိုပ်အာကွာန်ပဟ်လဟ် ဘာမန်ကြုၚ်စိၚ်ရောၚ်။အပ္ဍဲဘာလကျာ်ဂှ်ဝွံ မဂိုၚ်ဒိပ်လဝ် လိက်ဝၚ်မန်တြေံ ပရူပရာ အဒီု-ဟံသာဝတဳ(အုပ် ပ-ဒု) စနူခေတ် မဂဒူ(ဝါရဳရောဝ်)စဵုစိုပ်ရာဇာဓိရာဇ် မပါလုပ်ရောၚ်။ လိက်အုပ်ဝွံ ကေတ်ဖျဴ နၚ်တုဲ နကဵုက္ဍိုပ်လိက်အကြီုရာဇာဓိရာဇ် ဂှ် ပ္ဍဲ သၞာံ (၁၉၅၈) တက်တြးပ္တိတ်တုဲ၊ ဗွဲကြဴလအ်(၁၀)သၞာံတုဲ ထပ်ကလေၚ်ကၠာဲစၠောံဏာဗွဲဘာသာဗၟာ မၞုံယၟု(ရာဇာဓိရာဇ်အရေးတော်ပုံကျမ်း)မွဲကၞပ်ရောၚ်။

      သၞာံ(၁၉၅၄)တေံ ချုဓမံက်ထ္ၜးပရူပရာ လိက်ပတ်မန်တြေံတြဟ် အပ္ဍဲရးသေံတုဲ သောၚ်ကလးလဝ် အရာသောဲသောဲဗြောဲဗြောဲတံကီုရ။ လိက်ပရေၚ်ဝွံ မဒှ်အထံက်ကဵု ကောန်ဂကူမန်ဂမၠိုၚ်တံ စိုတ်ဓါတ်ဆာန်ဂကူဂွံက္တိုၚ်ကၟဟ်ကၠုၚ်ရောၚ်။\n သၞာံ(၁၉၅၅)ဂှ် ချုပ္တိတ်လိက်ပရေၚ် (မွန်နှၚ်႕တလိုၚ်းဝေါဟာရ)ဗီုဘာသာဗၟာတုဲ ထံက်ထ္ၜးလဝ် အရေဝ်ဝေါဟာရ (တလိုၚ်း)ဝွံ ဒဒှ်ရ ဟွံဂပ်ဝ်ကော်ဂကူမန်တံတုဲ သီုကဵုကလေၚ်ထံက်ပ္တန်လဝ် လိက်သာကူလာမွဲတၞးအတိုၚ်ဇြယျာကျဳဥုမောၚ်ကျဳ (မဒှ်ဂကူမန်)ပ္တိုန်ထ္ၜးလဝ်ဂှ်ရောၚ်။ (လက်ထက်အေၚ်္ဂလိက်တံ အုပ်ဓုပ်လဝ်ဂှ် ဥုမောၚ်ကျဳ သ္ဒးဒုၚ်ခန်ကၞက်လဝ်နဒဒှ် စၞးဨကရာဇ်(ဘုရၚ်ခံ)

     လိက်အထံက်ဝွံ

  MEMORANDUM No,59,H,F,47(1713).DATED THE 15TH July.1947. From the chief secretary .Home department to all Heads of Department. MEMMORANDUM

  A copy of this Department Circular Memo,174,D 30.dated the July 1930 is forwarded herewith for information and guidance. Government of Burma.Home and Political Department .Circular Memo.No. 174.D .Dated the 19th July 1930. The word .”Mon” should be substituted and recognized for the word.”Talaing”. The Government of Burma is now aware of the fact that the word “Talaing” so commonly used by the people of Burma,The Governor now therefore directs in the meeting of the Council that henceforth the word “Mon” should be used in all literature and Language

  ယဉ်ကျေးမှုစာစောၚ်။အတွဲ(၁) အမှတ်(၂) ဒီဇၚ်ဘာ ၁၉၅၅။
သၞာံ (၁၉၅၆) ဂိတုမာတ်(၁၉)ဂှ် ဂကောံမန်တံ ကၠောန်ဗ
ဒှ်သဘၚ်သၠာဲဂတးလညာတ် ကေုာံထ္ၜးပြးအခိုက်ကၞာ ယေန်သၞာၚ်မန်ဂှ် ပါလုပ်လဝ်ကီုရ။သဘၚ်သၠာဲဂတးလညာတ်ဝွံ ကၠောန်ဗ
ဒှ်ကၠုၚ် အပ္ဍဲဍုၚ်လဂုၚ် ဒၞာဲ(သီရိမၚ်္ဂလာကမ္ဘာအေးကုန်းမြေ)ဂှ်တုဲ အပ္ဍဲပေဲါထ္ၜးပျးအခိုက်ကၞာဂှ်ဝွံ မၞိဟ်တိုန်(၂၀၀၀)တၠပြၚ်မဒှ်တုဲ  ဝန်ဇၞော်ဍုၚ်   ဥုနု ဟီုဂလာန်ပံက်ကဵုအသေအဟာန်ရောၚ်။
 ယဉ်ကျေးမှုစာစောၚ်။အတွဲ(၂)အမှတ်(၁) မေ ။၁၉၅၆။
 သၞာံ(၁၉၅၈)တေံ နူကဵုတက္ကသဵုဟာဗာတ်(Harvard University) ဍုၚ်အမေရိကာန် သ္ပသ္ကိုပ်သ္ကတုဲ ကၠောန်ဗဒှ် သဘၚ်သၠာဲဂတးလညာတ်ဂၠးကဝ်ဂှ် ဂွံအခေါၚ်ပါလုပ်သဳကၠဳလဝ် ဗၞတ်ပွိုၚ်(၃)ဂိတုတုဲ သဳကၠဳပ္တိုန်ထ္ၜးကၠုၚ် ပရူပရာ အခိုက်ကၞာလိက်ပတ်မန် ရးသေံကဵုဗၟာ(Mon literature and culture over Thailand and Burma)ဂှ်ရောၚ်။ နူဂှ်မွဲကဆံၚ် ဂေတ်အာလ္ၚတ်စိုပ် ဍုၚ်ဗွဲမဂၠိုၚ်တံရောၚ်။

 ဂကောံမန်တက္ကသဵု ၁၉၇၁-၇၂

    သၞာံ(၁၉၅၉)တေံ ချုလိက်ပရေၚ်တုဲ ဆဝ်ပ္ၚုဟ်အာတ်မိက်လဝ် အလဵုအသဳ စပ်ကဵုအရာဂွံထိၚ်ဒဝ်အာ မၚ်မွဲအာ လိက်တၟံတံရောၚ်။ရးဒေသဍုၚ်ဗၟာ သ္ကုတ်သၟဝ် ဒၞာဲဒေသ ရာမညတံဂှ် ဟိုတ်မဒှ်မံၚ် ဒေသဗြဲဂူဇၞော်မံၚ်တုဲ လိက်တၟံဂမၠိုၚ်တံလေဝ် ဒးကၠုၚ်ဘဲ ဒဏ်ဗြဲကျာ ဂၠိုၚ်ကဵုသၞာံအခါရောၚ်။ မွဲအခိၚ်ကဵုမွဲအခိၚ် လီုလာ်ယောၚ်ယာကၠုၚ်ရောၚ်။ ဟိုတ်မဒှ်သာ်ဂှ်ရ သွက်အရာ မကၠောန်ကဵုပရေၚ်စဵုဒၞာ ကၟဳကဵုလိက်တၟံဝွံ သွက်ရာဇာဝၚ်ကၟိုန်ဍုၚ်ဂှ် ဒှ်တာလျိုၚ်မဇၞော်ပၟိက်မွဲရောၚ်။ချုဓမံက်ပ္တိုန်ရဴသာ်ဝွံရောၚ်။ ယဉ်ကျေးမှုစာစောၚ်။တွဲ(၃)မှတ်(၄) ဇူလိုၚ် ၁၉၅၉။

 ညးဂၠးတိတံ ညံၚ်သ္ဂောံတီကၠုၚ်ဂကူမန်ပိုဲ နာဲပါန်လှ ရေၚ်တၠုၚ်ပ္တိတ်ကၠုၚ်ဇြဟတ်နွံရ၊ လိက်တၟံကၟိန်ဍုၚ်ပိုဲကီု ကေုာံလိက် ကၞပ်အကြီုရာဇာဓိရာဇ်တံဂှ် ဟိုတ်နူကဵုအစောန်စရာဲဍာ်ဒကေဝ်နာဲပါန်လှရောၚ်ပိုဲဂွံလ္ၚတ်တီကေတ်ရိုဟ်ကၞက်ဆီဇာတိဂကူ မာန်ရ။

  နာဲပါန်လှဝွံ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ခရေတ် ၁၉၉၁ သၞာံ အခိၚ်ကာလအယုက်ကြပ်ပေၚ်ကဵု(၇၀)သၞာံဂှ် ပ္ဍဲတက္ကသိုလ် ဒိုသ်ပလိုတ် ဍုၚ် လတ်အိန်ဂျလိတ် နူကၟန်ဍုၚ်အမေရိကာန်ဂှ် နဒဒှ်ကွးဘာမွဲတၠ ကလိဂွံအခေါၚ်တိုန်ဘာတုဲ ကလိဂွံတဆိပ်ကြာ B.Sc ကေုာံ Ph.D ကီုရောၚ်။

 ဗွဲကြဴ  ပ္ဍဲသၞာံ ၁၉၉၂ ဂှ် ဓမ္မသာတ် နူကဵုဘာသာမန်ဂှ် ကၠာဲစၠောံပတိုန်ဘာသာအၚ်္ဂလိက်တုဲ ထပ်ကလိဂွံ ဥပဒေပါရဂူ တဆိပ်ကြာ LL.D မွဲပၠန်ရ၊\n  စပ္တံနူ သက္ကရာဇ်ခရေတ် ၁၉၉၄ ဂှ်တုဲ ပွိိုၚ်(၁၀) သၞာံပြၚ် ပ္ဍဲတ္ကအ် အဝ်ကဳဏာဝါ ပ္ဍဲတက္ကသဵု Meio နဒဒှ်ပါမောက္ခမွဲတၠ ဖျေံဗ္တောန် ပရေၚ်ယေန်သၞာၚ်အေရှာအဂၞဲ ကေုံာ ဘာသာဝၚ်ဂမၠိုၚ်ရ။ အဃောညးဒှ်အ္စာပါမောက္ခ ပ္ဍဲတက္ကသဵုဏံဂှ် ညးချူပ္တိတ်လဝ်လိက် ဆေၚ်စပ်ကဵုဝၚ် ကေုာံ ယေန်သၞာၚ် နကဵုဘာသာအေန္ဂလိက် (၄) အုပ်ရ၊၊

 ဘာသာမန်ပိုဲ ယဝ်ရထိၚ်ဒဝ်မၚ်မွဲလဝ် နကဵုနဲကဲချိုတ်တ်ပၠိုတ်တ်ဟွံမွဲမ္ဂး ဂတဏံ ပွိုၚ်(၄၀) သၞာံ ဂကူမန်ပိုဲကၠေံအာမာန်ရောၚ်၊ ပ္ဍဲ သၞာံ ၂၀၀၂  ဂှ် အ္စာနာဲပါန်လှ ဟီုလဝ်ပ္ဍဲဘာကၟာဆီ ဗဟာန် ပ္ဍဲဍုၚ်လ္ဂုၚ်ရ။

  ပ္ဍဲတွဵုရးဍုၚ်မန် ကောန်ဂကူမန်မစိုပ်မံၚ်လ္တူဍုၚ်တံဂမၠိုၚ် ဟီုဂးဘာသာမိအောန်ကီု၊ မံၚ်အပ္ဍဲသ္ၚိဟီုအရေဝ်မန်အောန်ကီု၊ ရပ်စပ်သုၚ်စောဲရှ်ေသှ်ေရဴဂဴလိက်မန်အောန်ကီု၊ မပ္တံသာ်ဝွံ ယဝ်ရနွံမံၚ်မ္ဂး ဂတဏံပွိုၚ်(၄၀)သၞာံ အရေဝ်ဘာသာမန်ကၠေံနှၚ်အာ မာန်ရောၚ် အ္စာနာဲပါန်လှ ဟီုထ္ၜးလဝ်ပရေၚ်အနာဂတ်ဂကူမန်ပိုဲနွံရ။

ညးနွံမံၚ်ဍုၚ်ဂျပါန်ပွိုၚ်(၁၀)သၞာံ ကါလညးကလေၚ်စဴကၠုၚ်အလဵုဇကုကောန်စဴညး ဟီုကၠုၚ်အရေဝ်မန်ဟွံလေပ်တုဲ ညးထ္ၜးလဝ်သက်သဳရ၊ တိတ်အာမ္ၚးသ္ၚိမ္ဂး မုအရေဝ်မိက်ဂွံဟီုတှ်ေဟီု မံၚ်အပ္ဍဲသ္ၚိညံၚ်သ္ဂောံဟီုဂးသုၚ်စောဲအရေဝ်ဝေါဟာမိမ ဇကုမာန် ဒးဟီုဂးဒၠေါံဗ္တောန်ကောန်ဇာတ်ဇကုလေပ်ဏောၚ် ညးဟီုလဝ်ရ။

 စပ်ကဵုအ္စာနာဲပါန်လှဟီုထ္ၜးလဝ်နိမိတ် ဂတဏံ(၄၀)သၞာံ ဂကူမန်တံကၠေံအာမာန်ဂှ် သၟတ်မၞုံကဵုပညာလ္ၚဵုတံဂှ် ထံက်ကၠုၚ်ဂလာန် နွံရ၊ ပ္ဍဲကဵုရုၚ်ဌာနဗော်ဍုၚ်မန်တၟိ သုၚ်စောဲလိက်ဗၟာဂၠိုၚ်မံၚ်ကီု၊ ညံၚ်သ္ဂောံသုၚ်စောဲလိက်မန်မာန် မၞိဟ်ကဵုစၞောန်ပ္ညုၚ်ထ္ၜးဂၠံၚ်တရဴ အောန်မံၚ်ကီု၊ စပ်ဥတုကညၚ်ၜိုန်ရပံက်ဗ္တောန်မံၚ်လိက်ပတ်မန်ကီုလေဝ် ဟိုတ်နူအခိၚ်အောန်မံၚ်ကီု မၞိဟ်လေပ်လိက်မန် ခိုဟ်ဟ်အောန်မံၚ်ကီု၊ လက်ထက်အံၚ်ဇဲယျ ဓဇန်အိုတ်ဂစိုတ်တၠက်ကၠုၚ်လဝ်ဂကူမန်ပိုဲကီုလေဝ် ဂကူမန်ပိုဲကၠေံကၠက်အာဟွံ အိုတ်ရ ညးထံက်ထ္ၜးလဝ်ရ။ 

 “ကျနော်ရူးနေတယ်လို့ တချို့ကဆိုချၚ်ကြပါစေ၊ ကျနော်အသက်ရှၚ်နေသည့်သရွေ့ ကျနော်ကိုယ်ပိုၚ် ဘာသာစကား ပျောက်ကွယ်သွားတာ အဖြစ်မခံနိုၚ်ဘူး၊”

အ္စာနာဲပါန်လှ ကေၚ်ဟီုလဝ်ရ။

 အ္စာနာဲပါန်လှဝွံ ဂိတုဂျုန် ၁၈၊၂၀၁၀ ဂှ် နကဵုယဲကျာ စုတိကလိစဴအာရ၊ စၟတ်တ္ၚဲ  ၂၀ ဂှ် စံၚ်ဇွဂြဇုတ် ပ္ဍဲသုသာန် ရေဝေတုဲ စၟတ်တ္ၚဲ  (၂၄)ဂှ် သ္ပကုသဵုစရိုဟ်ဍာ် ပ္ဍဲသ္ၚိညးလ္တူဍုၚ်လ္ဂုၚ်ရ၊ အခိၚ်ညးစုတိအာဂှ် ကလိဂွံအယုက် (၈၈) သၞာံရ၊ ဂိုဟ်ဇုတ်ညးဒက်ပ္တန်စွံလဝ်ဌာန်တိုပ်ကသုက် ပ္ဍဲကွာန်ကအ်ဗိန်ရ။

နာဲပါန်လှ စုတိအာတုဲ ကောန်တြုံ (၆)တၠ ကောန်ဗြဴ (၁)တၠ ကေုာံ ကောန်စဴ ကောန်စေက်ဂမၠိုၚ်သှ်ေသၟေဟ်တဴမံၚ်ရ။

        နိဿဲ

       ၁၊ ပရိုၚ်သၞံၚ်တိုၚ် imna Mon News 2010

      ၂၊ http://monyouthfoundation.ning.com/page/3893220:Page:26151 

Android app 

IOS App

All Mon Leaders